Yeşil Bina Nedir? Yeşil Bina Özellikleri Nelerdir?
Sağlıklı ve sürdürülebilir bir yaşam için ihtiyacımız olan doğal kaynaklar hızla tükeniyor. Dünyanın, 2022 yılı içerisinde insanlara sunmuş olduğu 1 yıllık kaynakları Küresel Ayak İzi Ağı verilerine göre dünya genelinde 1 Ağustos, Türkiye'de ise 11 Temmuz'da tükettik. Bu tarihlerden sonra kullanmakta olduğumuz kaynakları ise önümüzdeki yıldan borç alıyoruz. Bu durumun bir sonucu olarak tüm canlıların yaşam alanları her geçen gün kısıtlanırken ekolojik dengenin bozulmasına ve hem çevresel hem de iklim problemlerinin artışına yol açıyor. Bu yazımızda inşaat uygulamalarında doğal dengenin korunması için ihtiyaç duyduğumuz, çevresel etkileri dikkate alan ve sağlıklı bir kentsel gelişim sağlayan yeşil bina uygulamalarından ve özelliklerinden bahsedeceğiz.
Yazımızı okurken arka fonda size eşlik etmesini istediğimiz, insanlığın doğaya yaptıklarını anlatan, ağıt niteliğindeki bir şarkıyı da sizinle paylaşmak istiyoruz: Michael Jackson - Earth Song
Yeşil Bina Nedir?
Tasarım, yapım ve işletme aşamalarının tüm süreçlerinde çevresel etkileri göz önünde bulunduran binalar yeşil bina olarak adlandırılmaktadır. Olumsuz etkilerin minimuma indirildiği bu binalar, insan yaşamına ve doğaya uyumlu, doğal kaynakların korunmasını ve yaşam kalitesinin arttırılmasını amaçlayan yapı uygulamalarıdır. Binanın yapımında kaynakların verimli olarak kullanılması, malzemelerin insana ve doğaya zarar vermeyen materyallerden seçilmesi ve tamamlandıktan sonra enerji ve su gibi kaynakları tasarruflu bir şekilde kullanılması amaçlanır. Çevre dostu bina yapımında kaynakların verimli bir şekilde kullanılması için ısı izolasyonu gibi uygulamalara büyük önem verilir. Isı izolasyonu enerji tasarrufu sağlayarak enerji kaynaklarını verimli kullanmanın etkin bir yoludur. Ekolojik bir malzeme olan genleştirilmiş cam küreler yeşil bina yapımında kullanılır ve ses yalıtımı ve ısı yalıtımı sağlar. Elde edilen yalıtım sayesinde bina işleyişinde kullanılan elektrik gibi enerji kaynaklarından tasarruf edilir ve hem kaynak maliyetleri düşer hem de daha az kaynak kullanımı sağlanır.
Yeşil Bina Özellikleri Nelerdir?
Bir yapının yeşil bina olarak adlandırılabilmesi için bazı özelliklere sahip olması gerekiyor. İnşa edilecek yeşil bina olabilmesi için ise yüksek maliyetler gerekmiyor. İnsan sağlığını ve çevreyi korumak bizim için ihmal edilmemesi gereken bir sorumluluk. Bu sorumluluklarımızın ihmali söz konusu olduğunda çok daha yüksek maliyetlerle karşılaşacağımız ise bir gerçek. Peki bir bina yeşil bina olabilmesi için hangi özellikleri taşımalıdır?
Çevreye uyumlu bir yapıya sahip olması
Yeşil bina yapımında çevresel faktörleri dikkate almak ilk ve temel şart olarak karşımıza çıkıyor. Yapının kurulacağı alanın özellikleri, topoğrafyası ve iklimsel şartları göz önünde bulundurulmalı ve yapım kararı buna göre verilmelidir. Çevresel şartlara uygun olmayan yapılar hem çevreye hem de insan yaşamına zarar verme tehlikesi taşır.
Yapımında kullanılan malzemelerin ekolojik olması
Yeşil bina yapımında kullanılan malzemeler doğaya ve insan yapısına uyumlu malzemelerden seçilmesi gerekir. İnsan ve çevre sağlığını tehlikeye atmayan ürünler ekolojik malzeme olarak adlandırılır. İçeriğinde toksik ürünler, kimyasal maddeler bulunmaz. Ekolojik malzemelerin kullanılması hem yapının doğayla uyumlu olmasını sağlar hem de enerji verimliliği kazandırır.
Kaynakların verimli kullanılması
Yeşil binaların en önemli özelliklerinden bir tanesi kaynakların verimli kullanılması esasına göre inşa edilmeleridir. Su ve enerji tasarrufu sağlayan, güneş enerjisi gibi yenilebilir kaynakların kullanımına uygun yapılar küresel ısınma ve kaynak tüketimini en aza indirgeme avantajı sağlar. Kaynakların verimli kullanılmasını binanın yapımından işletilmesine kadar tüm aşamalarda göz ününde bulundurulması gereken bir zaruriyettir.
Yenilenebilir enerji kullanımı
Normal binalarda yüksek enerji tüketimi gerektiren mekanik, elektrik ve elektronik sistemler yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu sistemlerin kullanılması doğal kaynakların hızlı bir şekilde tüketilmemesi anlamına gelmektedir. Yeşil binalarda ise yenilenebilir enerji kullanımı ön plana çıkmaktadır. Güneş, rüzgâr gibi kendini yenileyebilen enerji sistemleri binanın işleyişine dâhil edilerek kaynakların korunması sağlanır. Gün ışığından en iyi şekilde yararlanmayı sağlayacak nitelikte bina tasarımları elektriğin daha az tüketimine imkân tanır. Aynı şekilde rüzgârın etkilerinden faydalanılan bina tasarımları havalandırma sistemlerinde enerjinin daha az kullanımını getirir.
Geri dönüşüm uygulamaları
Yeşil binanın yapımında kullanılan malzemeler geri dönüşüm uygulamalarına uygun olması gerekmektedir. Bu yapıları inşa ederken yapılan planlama atık oluşumunu en aza indirgeyecek şekilde yapılır. Meydana gelen atıklar ise geri dönüşüm uygulamalarıyla değerlendirilir ve tekrar kullanıma kazandırılarak kaynak israfının önlenmesi hedeflenir.
Hava kalitesi
Yeşil binalarda kullanılan havalandırma sistemleri hem kaynak tüketimini en aza indirmeyi hedefler hem de bina içerisinde yer alan insanlara temiz ve kaliteli hava kazandırır. İhtiyaç duyulan havalandırma en az enerji kaynağı harcayacak şekilde tasarlanır. Isıtma, soğutma ve havalandırma ihtiyaçlarının doğal yollar ve yenilenebilir enerji kaynaklarıyla karşılanması bu binaları diğer binalardan ayıran en önemli özellikler arasındadır.
Yaşam kalitesini koruması
İnsan ve mekân birbiriyle etkileşim halindedir ve mekânın özellikleri ve kalitesi insan yaşamını olumlu ya da olumsuz bir şekilde etkileme özelliğine sahiptir. Yeşil binalar insan yapısına uygun kaliteli ve doğal malzemeler ve tasarım özellikleriyle oluşturulur. İnsan sağlığını koruyan ve yaşam standartlarını yükselten ekolojik yapı elemanlarının kullanılması yaşam kalitesini artırıcı etki doğurur.
Esnek tasarım özellikleri
Binanın değişen çevresel şartlara uyum sağlama yeteneğini ifade eden esneklik, yeşil binaların özellikleri arasındadır. Dış etkenlerden dolayı ya da değişen ihtiyaçlar söz konusu olduğunda yeni şartlara göre uyarlanabilir tasarım özelliklerine sahip binalar kaynakların etkin kullanımını sağlar.
Yeşil Binanın Faydaları
Dünyamızın ürettiği ve tüm canlıların ihtiyaç duyduğu kaynaklarda tasarrufun göz önüne alınarak tasarlanan binaların insan ve çevre açısından birçok faydası bulunur.
1. Çevresel
Ekolojik binalar, çevreyi kirleten enerji kaynaklarının kullanımını azaltarak, çevrenin daha temiz tutulmasına katkıda bulunur. Ek olarak, atmosfere yayılan karbon oksit seviyelerini azaltır ve iklim değişikliğinin hızını azaltmaya yardımcı olur. Ayrıca su verimliliği, su kaynaklarının su tasarrufu sağlayacak şekilde kullanılmasını içerir ve bugün ve gelecek nesillerin güvenilir bir temiz su kaynağından yararlanmasını sağlar. Yeşil bina, yağmur suyu gibi alternatif su kaynaklarının kullanılmasına, verimli sıhhi tesisat armatürlerinin montajı yoluyla su atıklarının azaltılmasına ve suyu arıtan ve geri dönüşümü sağlayan sistemler kurarak paylaşılan su kaynakları üzerindeki yükün azaltılmasına olanak tanır.
2. Ekonomik
Yeşil binaların, çevre dostu faydalarının yanı sıra, ekonomik avantajları da vardır. Binalar, aydınlatma, ısıtma, soğutma ihtiyaçları ve su ve teknoloji gerektirirler. Tüm bu ihtiyaçları karşılamak için ise enerji kullanımı gerekiyor. Ekolojik binalar enerji tüketimini azaltmak için çeşitli yöntemler kullanır. Sürdürülebilir bileşenlerden inşa edildikleri için daha düşük enerji ihtiyacı ve bakım maliyetleri gerektirir.
Tüm bu faktörleri göz önünde bulunduran doğru bir ekonomik analiz, yeni bir tesis inşa etmek için yeşil binaların en iyi karar olduğunu gösterir. Çevreye uyumlu ve ekolojik binalar arttıkça işletme giderleri de azalır ve elde edilen tasarruflar arttıkça ülke ekonomisine de katkı sağlar.
3. Sosyal
Çevreci bina uygulamaları doğal aydınlatma, ergonomi, termal koşullar ve hava kalitesini içerir. İyi iç ortam kalitesi, bina sakinlerinin sağlığını koruyan, stresi azaltan ve yaşam kalitesini artırıcı etki doğurur. Bu binalarda yaşayan insanlar, bu tür binaların yapımında kullanılan malzemelerin güvenliği nedeniyle birçok sosyal ve sağlık avantajları elde eder. Çevre dostu inşaat şirketleri, toksik maddeler salgıladığı tespit edilen plastik yan ürünleri kullanmaktan kaçınmaktadır. Kanserojenler gibi maddeler sadece önemli solunum güçlüklerine neden olmakla kalmaz, aynı zamanda kansere yakalanma ihtimalini de arttırır.
Yeşil Bina Sertifika Sistemleri Nelerdir?
Bina yapımının çevre ve canlılar üzerinde birçok açıdan doğrudan ya da dolaylı etkileri bulunur. Binaların hayata olan bu etkilerini en aza indirgemek için LEED, BREAM, DGNB ve B.E.S.T gibi bazı yeşil bina sertifika sistemleri belirlenmiş ve bina yapımlarının standartları oluşturulmuştur.
LEED
LEED (Enerji ve Çevre Tasarımında Liderlik), yeşil binaların tasarımı, inşası ve işletilmesi için gönüllü bir standarttır. LEED derecelendirme sistemi, enerji tasarrufu, kaynakların geri dönüşümü ve kullanımı, sağlık ve kullanıcı konforu gibi binalarla ilgili sürdürülebilirlik ve çevresel etkilerin azaltılmasının çeşitli yönlerini ifade eder.
BREEAM
Yapı Araştırma Kuruluşu Çevresel Değerlendirme Yöntemi anlamına geliyor. Hem yeni hem de mevcut binaların çevresel performansını ölçen ve standartları belirleyen, dünyanın en popüler ve uluslararası kabul görmüş yeşil bina derecelendirme sistemlerinden biridir. Başka bir deyişle BREEAM, master planlama projeleri, altyapı ve binalar için dünyanın önde gelen sürdürülebilirlik değerlendirme yöntemidir.
DGNB
Açılımı, Alman Sürdürülebilir Yapı Konseyi olan DGBN, binalar için düzenlenen sürdürülebilirlik sertifikasıdır. Bu sertifikasyon sistemi, binaların ve kentsel alanların sürdürülebilirliğinin objektif bir tanımını ve değerlendirmesini sağlar.
B.E.S.T.
Binalarda Ekolojik ve Sürdürülebilir Tasarım anlamına gelen bu sertifikasyon sağlıklı topluluklar, yaşanabilir bir çevre ve gelişmiş bir ekonomi yaratmayı amaçlar. Entegre Yeşil Proje Yönetimi, Arazi Kullanımı, Su Verimliliği, Enerji Verimliliği, Sağlık ve Refah, Malzeme ve Kaynaklar, Konut Yaşamı, İşletme ve Bakım ve Yenilik olmak üzere 9 kategori altında değerlendirilir. B.E.S.T Konut Belgelendirme sistemi, sağlıklı, yüksek verimli ve maliyet tasarrufu sağlayan ekolojik binalar inşa ederek yapıların çevre ve canlılar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmayı amaçlamaktadır.
Yeşil binaların özellikleri ve faydaları gelecek nesillerin daha rahat yaşamasını kolaylaştırır. Kaynakları dengesiz bir şekilde tüketmeden ve çevreyi tehlikeye atmadan mevcut tüm ihtiyaçların etkin bir şekilde karşılaması mümkündür. Çevre dostu binalar, kaynakların verimli ve sorumlu bir şekilde kullanılmasını sağlarken, kullanıcının sağlığı ve konforundan ödün vermeyen benzersiz yapım tekniklerini kullanır.